Συνέχεια περί γνώσης

Η προηγούμενη ανάρτηση απαντούσε μόνο στον τίτλο της εισηγητικής ανάρτησης· γι' αυτὀ και ήταν τόσο γενικόλογη. Όσον αφορά το ζήτημα του ρόλου των η/υ, όπως ξεδιπλώνεται στη συνέχεια, θα ταχθώ στο πλευρό των αισιόδοξων με τις περιοριστικές(;) προϋποθέσεις που διατυπώνονται στην τελευταία παράγραφο.

Ωστόσο πιστεύω ότι το όλο θέμα δεν είναι ζήτημα αισιοδοξίας ή απαισιοδοξίας, αλλά ρεαλισμού ή στρουθοκαμηλισμού. Είναι πολλές οι ενδείξεις ή, καλύτερα, τα τεκμήρια που καταδεικνύουν ότι η κοινωνία έχει περάσει πια σ' ένα νέο στάδιο εξέλιξης όσον αφορά την επικοινωνία, την πληροφόρηση, την ενημέρωση και, τελικά, τη γνώση και την κατάκτησή της. Είναι επίσης γεγονός ότι οι περισσότεροι από μας, τους και τις εκπαιδευτικούς, διακρίνουμε τα αδιέξοδα στα οποία οδηγήθηκε η εκπαἰδευση στην εποχή που τελειώνει. Από την άλλη είναι εξίσου φυσικό να εκφράζεται σκεπτικισμός και να διατυπώνονται επιφυλάξεις απέναντι στις νέες προτάσεις -που, έτσι κι αλλιώς, βρίσκονται ακόμη στο διερευνητικό στάδιο.

Αποτελούμε τα τέκνα του παλιού (και γνωστού) που καλούμαστε να ενισχύσουμε με διαφορετικά εφόδια αυτούς που θα πορευτούν στο καινούργιο (και άγνωστο). Από αυτή την εγγενή αντίφασή μας πηγάζει και η γοητεία της πρόκλησης που αντιμετωπίζουμε.

Βρισκόμαστε λοιπόν σ' ένα μεταίχμιο και, απ' αυτή την οπτική γωνία, νομίζω ότι η πιο σπουδαία γνώση είναι η γνώση της μεθόδου της διαρκούς αναζήτησης και κατάκτησης της γνώσης (συγχωρήστε τον κύκλο και τον πλεονασμό του).

Συζητώντας για τη γνώση

Η πρώτη απάντηση, πρόχειρη κι αυθόρμητη, στην ερώτηση που διατυπώθηκε είναι: αυτή που δεν κατακτήσαμε ακόμη και που θα μας φέρει πιο κοντά στην κατάσταση του homo humanus.

Θα ήθελα να το σκεφτώ όμως λίγο ακόμη παρακολουθώντας κι άλλες απόψεις σε μια τέτοια συζήτηση.

ΥΓ: Πάρα πολύ ενδιαφέρον ξεκίνημα για ένα blog!

Ποια είναι η πιο σπουδαία γνώση;

Ποια γνώση έχει την πιο μεγάλη αξία; Αναρωτιέται ο Spencer στο περίφημο δοκίμιο του που δημοσιεύεται το 1859. Το ερώτημα δεν έπαψε από τότε να μας απασχολεί, γίνεται όμως επιτακτικότερο κάθε φορά που οι ανάγκες της κοινωνίας αλλάζουν και το σχολείο πρέπει να ανταποκριθεί σε νέα αιτήματα. Όπως σήμερα, για παράδειγμα, που οι εξελίξεις στο χώρο της κοινωνίας και τεχνολογίας υπαγορεύουν το σχολείο να τις λάβει υπόψη του και να επαναπροσδιορίσει τους στόχους, να αναδιαρθρώσει τα περιεχόμενα και να ανανεώσει τα μέσα του.
Δε διαφωνούμε, νομίζω, πως βασική επιδίωξη της εκπαίδευσης δεν είναι πια να δώσει στο μαθητή γνώσεις που θα απαξιωθούν πολύ σύντομα αλλά να του καλλιεργήσει τα γνωστικά εργαλεία και τις δεξιότητες ώστε να προσαρμόζει τη γνώση και την εμπειρία του στην πολυπλοκότητα των συνθηκών ζωής και των εργασιακών σχέσεων που μεταβάλλονται διαρκώς. Καλό ακούγεται, αρκεί να θέσει και το σχολείο τους δικούς του όρους : να μην υποκύψει στις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές εξαρτήσεις, που το πιέζουν σήμερα να εναρμονιστεί στις ανάγκες τους, αλλά να υιοθετήσει μόνο ό,τι στηρίζει τον άνθρωπο στην αυτοπραγμάτωση και στην ανάπτυξη των ατομικών και κοινωνικών δεξιοτήτων του.
Τι κάνουμε λοιπόν; Πώς οργανώνουμε την εκπαιδευτική διαδικασία ώστε ο μαθητής να αναπτύξει τη δημιουργική στάση, να ενημερώνεται συνεχώς και να εξελίσσει ο ίδιος τη γνώση του, να αναζητά πολλές και διαφορετικές λύσεις στα προβλήματα που προκύπτουν (δημιουργική ικανότητα) και να επιλέγει τα κατάλληλα εργαλεία για τη λύση τους (κριτική ικανότητα). Πώς τον βοηθούμε να εξοικειωθεί σταδιακά με σύνθετες εφαρμογές που απαιτούν ανώτερες νοητικές λειτουργίες;
Η ομάδα μας με ενδιαφέρον, λίγη αγωνία και αρκετή αμηχανία αναζητά το ρόλο της υπολογιστικής τεχνολογίας στην κατεύθυνση αυτή, με την ελπίδα ότι το νέο μέσο θα ανταποκριθεί στις ανάγκες και τους στόχους που αναφέραμε. Τι λέτε, θα μπορέσουν οι ΤΠΕ να επηρεάσουν δραστικά ( και θετικά) την πορεία της παιδείας, όπως έκανε κάποτε η ανακάλυψη της γραφής ή της τυπογραφίας;
Ο Ong σκιαγραφώντας τις απαρχές της εγγραματοσύνης (literacy) χαρακτηρίζει τη γραφή ως την «τεχνολογία που έδωσε μορφή και δύναμη στη νοητική δραστηριότητα του σύγχρονου ανθρώπου». Σήμερα στην κοινωνία της πληροφορίας ο υπολογιστής όχι μόνο ως μέσο πληροφόρησης και επικοινωνίας αλλά κυρίως ως δυναμικό νοητικό εργαλείο (Ραρert, S., 1991) διεκδικεί έναν ανάλογο ρόλο στη διαδικασία κατάκτησης της γνώσης και επιδιώκει να εισαχθεί στην εκπαίδευση αξιοποιώντας αυτά τα χαρακτηριστικά του. Θα τα καταφέρει;

Ναι, λένε οι πιο αισιόδοξοι, αρκεί να ενσωματωθούν οι ΤΠΕ σε ανανεωμένες διδακτικές πρακτικές όπως είναι οι ομαδικές συνθετικές εργασίες οργανωμένες με διαθεματικότητα. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο, το ηλεκτρονικό μέσο έρχεται να διαμορφώσει δυναμικό μαθησιακό περιβάλλον, να ενισχύσει τη διερευνητικότητα, τη δημιουργικότητα, την εξατομικευμένη μάθηση και όλες εκείνες τις δεξιότητες του μαθητή που συμβάλλουν στην καλλιέργεια της ικανότητας για ενεργητική και αυτόνομη μάθηση, η οποία θα συνεχιστεί σε όλη του τη ζωή.
Πόσο πειστική σας φαίνεται, συνάδελφοι, η παραπάνω πρόταση και προοπτική;