Ποια είναι η πιο σπουδαία γνώση;

Ποια γνώση έχει την πιο μεγάλη αξία; Αναρωτιέται ο Spencer στο περίφημο δοκίμιο του που δημοσιεύεται το 1859. Το ερώτημα δεν έπαψε από τότε να μας απασχολεί, γίνεται όμως επιτακτικότερο κάθε φορά που οι ανάγκες της κοινωνίας αλλάζουν και το σχολείο πρέπει να ανταποκριθεί σε νέα αιτήματα. Όπως σήμερα, για παράδειγμα, που οι εξελίξεις στο χώρο της κοινωνίας και τεχνολογίας υπαγορεύουν το σχολείο να τις λάβει υπόψη του και να επαναπροσδιορίσει τους στόχους, να αναδιαρθρώσει τα περιεχόμενα και να ανανεώσει τα μέσα του.
Δε διαφωνούμε, νομίζω, πως βασική επιδίωξη της εκπαίδευσης δεν είναι πια να δώσει στο μαθητή γνώσεις που θα απαξιωθούν πολύ σύντομα αλλά να του καλλιεργήσει τα γνωστικά εργαλεία και τις δεξιότητες ώστε να προσαρμόζει τη γνώση και την εμπειρία του στην πολυπλοκότητα των συνθηκών ζωής και των εργασιακών σχέσεων που μεταβάλλονται διαρκώς. Καλό ακούγεται, αρκεί να θέσει και το σχολείο τους δικούς του όρους : να μην υποκύψει στις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές εξαρτήσεις, που το πιέζουν σήμερα να εναρμονιστεί στις ανάγκες τους, αλλά να υιοθετήσει μόνο ό,τι στηρίζει τον άνθρωπο στην αυτοπραγμάτωση και στην ανάπτυξη των ατομικών και κοινωνικών δεξιοτήτων του.
Τι κάνουμε λοιπόν; Πώς οργανώνουμε την εκπαιδευτική διαδικασία ώστε ο μαθητής να αναπτύξει τη δημιουργική στάση, να ενημερώνεται συνεχώς και να εξελίσσει ο ίδιος τη γνώση του, να αναζητά πολλές και διαφορετικές λύσεις στα προβλήματα που προκύπτουν (δημιουργική ικανότητα) και να επιλέγει τα κατάλληλα εργαλεία για τη λύση τους (κριτική ικανότητα). Πώς τον βοηθούμε να εξοικειωθεί σταδιακά με σύνθετες εφαρμογές που απαιτούν ανώτερες νοητικές λειτουργίες;
Η ομάδα μας με ενδιαφέρον, λίγη αγωνία και αρκετή αμηχανία αναζητά το ρόλο της υπολογιστικής τεχνολογίας στην κατεύθυνση αυτή, με την ελπίδα ότι το νέο μέσο θα ανταποκριθεί στις ανάγκες και τους στόχους που αναφέραμε. Τι λέτε, θα μπορέσουν οι ΤΠΕ να επηρεάσουν δραστικά ( και θετικά) την πορεία της παιδείας, όπως έκανε κάποτε η ανακάλυψη της γραφής ή της τυπογραφίας;
Ο Ong σκιαγραφώντας τις απαρχές της εγγραματοσύνης (literacy) χαρακτηρίζει τη γραφή ως την «τεχνολογία που έδωσε μορφή και δύναμη στη νοητική δραστηριότητα του σύγχρονου ανθρώπου». Σήμερα στην κοινωνία της πληροφορίας ο υπολογιστής όχι μόνο ως μέσο πληροφόρησης και επικοινωνίας αλλά κυρίως ως δυναμικό νοητικό εργαλείο (Ραρert, S., 1991) διεκδικεί έναν ανάλογο ρόλο στη διαδικασία κατάκτησης της γνώσης και επιδιώκει να εισαχθεί στην εκπαίδευση αξιοποιώντας αυτά τα χαρακτηριστικά του. Θα τα καταφέρει;

Ναι, λένε οι πιο αισιόδοξοι, αρκεί να ενσωματωθούν οι ΤΠΕ σε ανανεωμένες διδακτικές πρακτικές όπως είναι οι ομαδικές συνθετικές εργασίες οργανωμένες με διαθεματικότητα. Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο, το ηλεκτρονικό μέσο έρχεται να διαμορφώσει δυναμικό μαθησιακό περιβάλλον, να ενισχύσει τη διερευνητικότητα, τη δημιουργικότητα, την εξατομικευμένη μάθηση και όλες εκείνες τις δεξιότητες του μαθητή που συμβάλλουν στην καλλιέργεια της ικανότητας για ενεργητική και αυτόνομη μάθηση, η οποία θα συνεχιστεί σε όλη του τη ζωή.
Πόσο πειστική σας φαίνεται, συνάδελφοι, η παραπάνω πρόταση και προοπτική;